ایرانیان از دیرباز به پاکیزگی و بهداشت توجه ویژه ای داشته اند و پیش از بسیاری از ملل دیگر اقدام به ساخت حمام یا همان گرمابه های قدیمی کرده اند. هرچند که با گذشت زمان، حمام های رومی به دلیل اهمیت اجتماعی و سیاسی بیشترشان شناخته شدند، اما ریشه های اولیه این بناها در فرهنگ ایرانی نهفته است. در این مقاله به بررسی یکی از این گرمابه های باستانی می پردازیم تا دوباره ارزش های معماری و فرهنگ ایرانی-اسلامی را مرور کنیم.
گرمابه سلطان امیر احمد – کاشان، ایران
این حمام تاریخی که در قرن شانزدهم ساخته شده، امروزه به جای کاربری اصلی خود به عنوان حمام، به یک جاذبه گردشگری تبدیل شده است. در ساخت این بنا، مصالح و عناصر معماری تنها برای پاکیزگی نبوده و این مکان به عنوان محلی برای استراحت، تعاملات اجتماعی و حتی عبادت استفاده می شده است. در واقع، می توان این حمام را به عنوان یکی از اولین مدل های مراکز اسپا در جهان دانست.
پیشینه این حمام به دوره قاجار بازمی گردد و همانند دیگر آثار هنری معماری ایرانی، با کاشی های فیروزه ای زیبا و تزئینات طلایی مزین شده است. این گرمابه از دو بخش اصلی تشکیل شده است: سربینه و گرم خانه. سربینه، که به شکل هشت گوش طراحی شده، به عنوان رختکن حمام استفاده می شده و به دلیل ورودی بودن، با تزئینات بیشتری همراه بوده است. گرم خانه بخش کاربردی حمام شامل خزینه، محل استحمام و مکانی برای مشت و مال بوده و طراحی ساده تری داشته است.
این حمام نه تنها نشان دهنده ارزش های فرهنگی و اجتماعی دوران خود است، بلکه به دلیل کمبود امکانات بهداشتی در آن زمان، نقش مهمی در زندگی روزمره مردم ایفا می کرده است. امروزه این بنای تاریخی به عنوان موزه ای نگهداری می شود و در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیده است، یادگاری از دوران پرشکوه معماری و فرهنگ ایرانی.
